Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı ve Hafriyat Lideri Doç. Dr. Abdullah Hacar, bölgede yaklaşık 5 yıl yüzey araştırmaları yaptıklarını ve kalkolitik periyotla ilgili elde edilen bulgular üzerine, 2022’de Bekçitepe’de hafriyat çalışmalarına başladıklarını söyledi.
Yüzey araştırmalarında Bekçitepe’nin pozisyonu ve tabakalanmasıyla ilgili değerli bir yerleşme olduğunu anladıklarını belirten Hacar, bölgede yaklaşık 7 bin yıl evvelki orta kalkolitik devirde insanların farklı bir yerleşim nizamına geçtiğini tabir etti.
Toplum yeni bir ekonomik ve politik tertibe geçiyor
Hacar, daha evvel insanların yalnızca ovalarda kalıcı yerleşmeler kurduğunu fakat orta kalkolitik periyotta birinci defa ovalar dışında dağlık alanda da kalıcı yerleşmeler gördüklerini aktararak, şöyle konuştu:
“Bu durum, orta kalkolitik toplumunun yeni bir ekonomik ve politik nizama geçtiğini gösteriyor. Daha evvel yerleşikliğe uygun olmayan dağlık alanları bir formda yerleşik yaşama uygun hale getirmiş. Birtakım varsayımlarımız var, bilhassa bunun ekonomik art planıyla ilgili. Bunlardan en değerlisi muhtemelen orta kalkolitik toplumu uzman çobanlığa geçiyor ve dağlık alanları aktif bir halde kullanabiliyor. Bunun dışında dağlık alanlar ham husus kaynağı. Orta kalkolitik, bilhassa ekstraktif metalurjinin de (cevherden metalin özünü çıkararak metal kazanmak) başladığı bir periyot. Orta kalkolitik periyotta, muhtemelen uzman çobanlık ve ekstraktif madencilikle dağlık alanlar, kalıcı yerleşmelerin kurulmasına uygun hale geliyor.”
Orta kalkolitik periyotta yerleşim sisteminin değiştiğini lakin daha evvel görmedikleri aşağı ve üst yerleşme tipindeki plana rastladıklarını anlatan Hacar, bunun en net örneğine Aksaray’daki Güvercinkayası Höyüğü’nde rastladıklarını bildirdi.
Hacar, Bekçitepe Höyüğü’ndeki hafriyatlarda da bu tip bir yerleşim planı kelam konusu olduğuna işaret ederek, şöyle konuştu:
“Yukarı yerleşmede 3 yıldır yaptığımız hafriyatlarda, seçkin sınıfın ortaya çıktığını gösteren birtakım bulgulara ulaştık. Bunlar çok yeni bulgular. Hala yorumlamalarımız sürmekte. Tahminen ilerleyen hafriyatlarda değişecek fakat kısaca bahsetmek gerekirse kendini toplumun öteki kısımlarından ayırmış olabilecek bir küme insanın varlığını saptayabiliyoruz. Bilhassa mimaride yaptığımız hafriyatlarda bir taş platformu var. Bu taş platformun üzerinde en üstteki yapının inşa edileceği tabanı daha da yükseltmek için bir kerpiç platformu var. Muhakkak ki buradaki seçkin küme kendini halkın ya da topluluğun başka kısmından daha üst bir pozisyona çıkarmış üzere görülüyor.”
Süreçleri organize eden bir sınıf bulunuyor
Kalkolitik devrin günümüz toplum yapısının, kurumlarının oluşmaya başladığı bir periyot olduğunu aktaran Hacar, iş kısmı ve uzmanlaşmanın birinci kere bu devirde ortaya çıktığını kaydetti.
Ekonomik yapıda da değerli değişiklikler olduğunu vurgulayan Hacar, “Ürün depolamalarında yeni anlayışlar ortaya çıkıyor lakin daha da kıymetlisi tüm bu süreci organize eden seçkin sınıf ortaya çıkıyor. Bekçitepe tabakalanması, tüm bu süreçleri izleyebileceğimiz bir yerleşme. Zira Bekçitepe’nin en alt katmanında geç neolitik ile erken kalkolitik devir var. Onun üstünde orta kalkolitik periyot dediğimiz bu değişiklikleri en net biçimde izlediğimiz bir yerleşme var. Onun üstünde ise geç kalkolitiğin erken evresine tarihlediğimiz bir periyot var” sözlerini kullandı.