Hurri-Mitanniler, Urartular, Asurlular, Medler, Persler, Büyük Tigran Krallığı, Romalılar, Sasaniler, Bizanslılar, Emeviler, Abbasiler, Mervaniler, Selçuklular, Artuklular, Eyyubiler, Akkoyunlular, Safeviler ve Osmanlılar dahil birçok medeniyete mesken sahipliği yapan Diyarbakır’ın merkez Sur ilçesindeki höyükte, Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle, Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İrfan Yıldız başkanlığında 2018 yılında başlatılan hafriyat çalışması sürüyor.
Bugüne kadar yaklaşık 1800 yıllık su kanalları ve kalorifer sistemi, yaklaşık 1700 yıllık mezar odaları, 1. Dünya Savaşı’ndan kalma 782 el bombası ve 800 yıllık mermer kesimleri üzere kalıntıların ortaya çıkarıldığı arkeolojik hafriyatlarda bu yıl Artuklu Sarayı’nın kabul salonunda çalışma yürütülüyor.
Öte yandan, farklı tarihlerdeki hafriyatlarda 3 farklı katmanda tespit edilen yangın izine ait numuneler TÜBİTAK’ta incelendi.
TÜBİTAK’ta yapılan tahlil sonucu, geçmişte kent olan ve pozisyonu prestijiyle daima hücumlara maruz kalan Amida Höyük’ün milattan evvel 7 bin ile 5 bin yılları ortasında 3 sefer yakıldığı bilgisi kesinleştirildi.
– “AMIDA HÖYÜK, BÖLGENİN HEM BEYNİ HEM KALBİ KONUMUNDA”
Kazı Heyeti Lideri Prof. Dr. İrfan Yıldız, AA muhabirine, Amida Höyük’teki hafriyat çalışmalarının 2018’de başladığını, bu yıl hava sıcaklığının yüksek olmasına karşın çalışmaların kesintisiz devam ettiğini söyledi.
Şu andaki çalışmaların Artuklu Sarayı’nın kabul salonunda sürdüğünü tabir eden Yıldız, sarayın kalıntılarını ortaya çıkarmaya çalıştıklarını belirtti.
Amida Höyük’teki çalışmanın bölgenin turizmini direkt etkileyen bir hafriyat olduğuna işaret eden Yıldız, “Geçmişte ismi Amedi ve Amidi olan günümüzde Amida olarak bilinen höyük, bölgenin hem beyni hem kalbi pozisyonunda ve asırlarca bölgeye başşehirlik yapmış bir noktada yer alıyor. Geçenlerde Time dergisi, Diyarbakır’ı dünyada gezilecek en hoş 100 yer ortasında gösterdi. Bu çeşit hafriyat çalışmalarının kentin isminin duyulmasına, tarihine ve turizmine büyük katkısı oluyor.” dedi.
– “ŞEHRİN 3 FARKLI DEVİRDE YAKILDIĞINI BELGELEMİŞ OLDUK”
Daha evvel Amida Höyük ile kentin batı surları ortasında yaptıkları hafriyat çalışmalarında 3 farklı katmanda yangın katmanına rastladıklarını anımsatan Yıldız, yangın katmanlarına ait numuneleri TÜBİTAK’a göndererek tahlil yaptırdıklarını belirtti.
Yıldız, şunları söyledi:
“Eskiden Amida olan günümüzde ise ismi Diyarbakır olan kente baktığımızda yeryüzündeki değerli yerleşmelerden biri olduğunu görüyoruz. Yeryüzünde yerleşimin kesintisiz olarak devam ettiği dünyanın ikinci kentidir. Diyarbakır’da 9 bin yıldır hayat kesintisiz devam ediyor. Filistin’in Eriha kenti dünyada birinci sırada, Amida da ikinci sırada yer alıyor. Kesintisiz hayatın devam etmesi kentin hem jeopolitik pozisyonundan hem Dicle Irmağı kenarında yer almasından hem de bölgenin değerli yol kavşağında yer almasından kaynaklanıyor.”
TÜBİTAK sonucunun kendilerine ulaştığını anlatan Yıldız, en erken tarihli yanık katmanının milattan evvel 6 bin 764, ikinci yanık katmanının milattan evvel 5 bin 721, üçüncü yanık katmanının ise milattan evvel 5 binler olduğunu kaydetti.
Yıldız, şunları söyledi:
“TÜBİTAK’ta yapılan tahlillere nazaran burada milattan evvel 7 bin yılında yerleşimin başladığı, 7 bin ila 5 bin yılları ortasında Neolitik ve Kalkolitik devir dediğimiz periyotlarda kentin 3 farklı periyotta yakıldığını net bir formda belgelemiş olduk. Münasebetiyle milattan evvel 7 bin ila 5 bin yılları ortasında kentin 3 defa yakıldığını ve içerisindeki her şeyle bir arada yok edildiğini söyleyebiliriz.”
Höyükteki kazıların sürprizlerle dolu olduğunu, alt katmanlara indikçe eski tarihlere ilişkin yerleşim izlerine rastlamayı beklediklerini belirten Yıldız, evraklarda burada 4 farklı sarayın olduğunu gördüklerini söz etti.
Yıldız, şu anda Roma devrinde yapılıp Artuklu devrinde onarılan sarayda hafriyat çalışmalarını sürdürdüklerini anlatarak, daha alt katmanlarda ise Asur ve Huri sarayları olduğunu söyledi.
Sonraki hafriyatlarda o sarayın kalıntılarına ulaşmayı hedeflediklerini, tıpkı vakitte Amida kentinde erken tarihli çivi yazılı dokümanların çıkacağını umduklarını belirten Yıldız, El Cezeri’nin yapıtlarına ilişkin kalıntıları da gün yüzüne çıkarmayı beklediklerini kaydetti.
Yıldız, Amida Höyük’teki hafriyat çalışmaları tamamlandığında, kentin turizmine çok fazla katkı sağlayacağını kelamlarına ekledi.
Amida Höyük’teki hafriyatlarda evvelki yıllarda 3 farklı katmanda yangın izi tespit edilmiş, Hafriyat Heyeti Lideri Prof. Dr. İrfan Yıldız, 2021 yılındaki açıklamasında, “Geç Neolitik ve Kalkolitik periyoda ilişkin olan bu katmanlarda kentin 3 kere yandığını görüyoruz. Bu yanık katmanları milattan evvel 6500-5500 yılları ortasındaki tarihtedir. Bu katmanlar için şimdilik kestirimi bir tarih veriyoruz.” tabirlerini kullanmıştı.