Önce bir tespitte bulunayım, sonra yeni açıklanan ve 2024-2026 periyodunu kapsayan Orta Vadeli Program’da istihdamın artırılması konusunda atılacak adımları paylaşayım. Daha doğrusu, istihdamı artırmak için atılacak birçok adım Program’da sıralanmış fakat bana nazaran en değerli olanını paylaşacağım.
Mesleki eğitim, yılların çözülemeyen sorunu. Kimin sorunu? Bilhassa sanayicilerin, yani gerçek bölümün sorunu. Hal bu türlü olunca da toplumun sorunu haline geliyor. Neden? Zira endüstricinin sorunu, ülkenin istihdam sorunu geline geliyor. Gerek iş dünyası, gerek sanayi ve ticaret odaları ile katıldığım tüm toplantılarda daima şu söylemi duyarım; “Çalıştıracak elaman bulamıyoruz”. Bu telaffuzun devamı da var. Endüstriciler, “Yeni mezun mühendisi işe alıyoruz, işin tekniğini bilmediğinden, işi öğretsin diye ustabaşına emanet ediyoruz; bu sefer yeni mezun olan yıllardır boşuna mı okudum diye, bozuluyor, hatta işten ayrılıyor” diye yakınıyor.
ELEMAN BULUNAMIYOR
Peki, bu niçin sorun? Üniversite mezunu haklı olarak uygun kaidelerde işe başlamak istiyor. Lakin yetenekleri, işin başında sanayicilerin gereksinimini karşılamaya yetmiyor. Yeni mezunlar da sabretmek istemiyor. Sonuçta, gençler iş, gerçek kesim de çalıştıracak eleman bulamıyor. Bu kısır döngü yıllardır sürüyor. O denli ki, endüstriciler, orta elemana, üniversite mezununun iki katı kadar maaş veriyor lakin mesleksel eğitim yaygın olmadığından aradığı elemanı da bulamıyor.
Yazılarımda orta mesleksel eğitim ve orta eleman gereksinimine değiniyorum. İstihdamı artırmanın tek yolunun da mesleksel eğitimden, meslek okullarından ve mesleksel eğitim merkezlerinden geçtiğini her platformda söylüyorum. Başta kamunun bu alanda yeni düzenlemeler yapması, sanayicisiyle, sivil toplum örgütleriyle tüm kısımların ülkenin istihdam problemini çözmek için mesleksel eğitim konusuna eğilmesi gerektiğini de söylüyorum.
İLK KERE PROGRAMA GİRİYOR
İlk sefer bir orta vadeli planda, bu mevzu gündeme geldi. Dikkat ettim; 2024-2026 periyodunu kapsayan Orta Vadeli Program’da istihdam konusunda atılacak adımların neredeyse büyük bir kısmını işte bu mesleksel eğitim, orta eleman konusu oluşturuyor. Öncelikle, program devrinde istihdamın yıllık ortalama 909 bin kişi artması ve işgücüne iştirak oranlarındaki öngörülen artışa karşın işsizlik oranının kademeli olarak gerilemesi ve 2026 yılında yüzde 9.3 düzeyinde gerçekleşmesi kestirim ediliyor.
Peki, bunun için neler yapılacak? Husus madde sıralayayım.
-Nitelikli orta eleman muhtaçlığının sağlanmasına yönelik pilot vilayetlerde yapılacak tahlil sonuçları dikkate alınarak sanayi ile işbirliği içerisinde mesleksel eğitim programları hayata geçirilecek.
-Mesleki ve teknik eğitim müfredatı özel kesimle işbirliği içerisinde güncellenecek, staj ve işbaşı eğitimi programlarının yaygınlaştırmasını sağlayacak halde idare ve finansman mevzuları da dâhil olmak üzere özel kesim iştiraki artırılacak. Atılacak bu adımın ehemmiyetini şöyle anlatayım. Mesleksel eğitim var lakin baktığınızda dallar ve okullar örtüşmüyor. Kimi kentlerde, o kentin gereksinimi olmamasına karşın, hatta bir adım daha öteye gideyim, kentin ticari yapısıyla alakası olmayan mesleksel kısımlar açılmış; ne öğrenci geliyor ne eğitim verilebiliyor. Mesleksel ve teknik eğitim müfredatının özel kesimle işbirliği içerisinde güncellenecek olması bu açıdan kıymetli.
HANGİ ADIMLAR ATILACAK?
-Mesleki ve teknik lise mezunlarının bulundukları bölgedeki iş kollarını önceleyecek formda işgücü piyasalarının muhtaçlıklarını karşılamak üzere istihdama erken devirde katılmalarını sağlayacak düzenlemeler hayata geçirilecek ve meslek yüksekokullarının fonksiyonu gözden geçirilecek.
-Çalışma çağındaki her bireyin üreterek gelir elde edeceği hünerler ile aidiyet hissedeceği meslekleri edinmesine yönelik programlar hayata geçirilecek.
-Bireylerin istihdamda kalmalarının temin edilmesi ve sahip oldukları maharetlerin günümüz gereksinimlerine uyarlanması için hayat uzunluğu öğrenmeye iştirak artırılacak, dallarla işbirlikleri güçlendirilecek.
-Ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin eğitime ve istihdama iştiraklerini teşvik etmek emeliyle Mesleksel eğitim, yetkinlik ve maharetlerini dikkate alan programlar uygulanacak.
Anladığım kadarıyla gerçek bölümün çatı kuruluşu Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile iktisat idaresi sorunun tahlili için bir epey baş yormuş ve yol haritası çizmiş. Orta Vadeli Programda, istihdamı artırmak için atılacak adımların büyük çoğunluğu mesleksel eğitime ve bu bahiste özel kesimle işbirliğine ayrılmış. Bu adımlar kısa vakitte atılarsa –ki, aslında bir altyapı var- kısa müddette gençlerin istihdam sorunu çözülür.